ಒಂದು ಶತಮಾನವಾಯಿತು ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧ ಮುಗಿದು. ಅಂದು ಪರಂಗಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಭಾರತದ ಸೈನಿಕರು ಅಪಾರ ಬೆಲೆ ತೆತ್ತರು. ಆದರೆ ಅವರ ಬಲಿದಾನ ಯಾವ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಪಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ದಿಲ್ಲಿಯ ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್ ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಡಿದ ಯೋಧರ ಹೆಸರು ಕೆತ್ತಿದ್ದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಇದರ ಮಾಹಿತಿಯೂ ಇಲ್ಲ. ಈ ವಾರ ಮರೆವಿನಂಗಳದಿಂದ ಈ ಕೆಚ್ಚೆದೆಯ ಕಲಿಗಳ ನೆನಪನ್ನು ಹೊರತರುತ್ತಿರುವ ಶಾಂತಾ ರಾವ್ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಹಂಚಿಕೊಡಿದ್ದಾರೆ ಶ್ರೀವತ್ಸ ದೇಸಾಯಿಯವರು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಯೋಧರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿ, ಅಂದು ಹೋರಾಡಿದ ಕನ್ನಡಿಗರನ್ನೂ ನಮಗೆ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಿಮಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ನೃತ್ಯರೂಪಕವನ್ನೂ ವೀಕ್ಷಿಸಿ.(ಸಂ)

ಇಂಗ್ಲಂಡಿನ  ಹ್ಯಾಲಿಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ನ ಶಾಂತಾ ರಾವ್ ಅವರ ನೃತ್ಯ ರೂಪಕದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಒಂದು ಹೃದ್ರಾವಕ ದೃಶ್ಯ: ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಜ್ಜಾಗಿ ಹೊರಟ ಆಜಾನಬಾಹು ಸಿಖ್ ಯುವಕನನ್ನು ಹರಸಿ ಕಣ್ಣೀರು ತುಂಬಿ ಬೀಳ್ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ ಹೆತ್ತ ತಾಯಿ. ಆಗಷ್ಟೇ ತಾನೆ ತನ್ನ ಕೈಯಾರೆ ತನ್ನೆದೆಯ ಪ್ರೀತಿ, ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಬೆರೆಸಿ ತನ್ನ ಕೈಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸ್ವಾದಿಷ್ಟ ಊಟ ಕೊನೆಯ ಬಾರಿ ತನ್ನ ಕರುಳ ಕುಡಿಗೆ ತಿನಿಸಿ, ಕೊನೆಯ ಬಾರಿ ಹಾಲಿನ ಜೊತೆಗೆ ಬಹುಶಃ ತನ್ನ ಕಣ್ಣೀರನ್ನೂ ಬೆರೆಸಿದ್ದಾಳೆ! ತಾಯಿಯ ಕಾಲಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಅಳಬೇಡವೆಂದು ಬಾಯಿ ಮೇಲೆ ಬೊಟ್ಟಿಟ್ಟು ಬೇಡಿ ಹೊರಟ ಆತನ ತಲೆಮೇಲೆ ಸಿಖ್ಕ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥ ‘ಗುರುಗ್ರಂಥ ಸಾಹಿಬ್’. ಅದನ್ನು ಭಕ್ತಿಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಶಿರೋಧಾರಣ ಮಾಡಿ ತಾಳಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಹೆಜ್ಜೆಯಿಡುತ್ತ ನೇಪಥ್ಯದತ್ತ ಸರಿಯುವಾಗ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಿಡಿವ ಆರ್ದ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಮಿಂದ ವೇಣು ಗಾನ. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಏನೋ ಕಸಿವಿಸಿ, ಕಣ್ಣಂಚಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಶ್ರುಬಿಂದು. ಆತನ ಹಿಂದೆ ಬಿಳಿ ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಯೋಧರು ಮರಳುಗಾಡಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗೆ ಹೊರಟ ಕಪ್ಪು-ಬಿಳಿ

ಛಾಯಾಚಿತ್ರದ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಷನ್. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಸುದೀರ್ಘ ಕರತಾಡನದೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಈ ನಿರೂಪಣೆ ಬರೀ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಟ್ಟು ಕಥೆಯಲ್ಲ. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಆ 18 ವರ್ಷದ ತರುಣನಂತೆಯೇ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಅವರ ಪರವಾಗಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿ ಮಡಿದ 74,000 ಅವಿಭಾಜಿತ ಭಾರತದ ಯೋಧರ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಸತ್ಯದ ಮನವರಿಕೆ ಮೊದಲ ಸಲ ಆದಾಗ ಸಭಿಕರ ಮೈನವಿರೇಳುತ್ತದೆ! ಮೊದಲನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ (1914-18) ಶತಾಬ್ದಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ನೃತ್ಯ ರೂಪಕವನ್ನು ಯುಕೆ ದಲ್ಲಿf ಕಳೆದೆರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾರು ಕಡೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಶಾಂತಾ ರಾವ್. ಇದಲ್ಲದೆ ತಾವೇ ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದ ಅನ್ನಪೂರ್ಣ ಡಾನ್ಸ್ ಕಂಪನಿಯ ವತಿಯಿಂದ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ, ಅಂಗ ವಿಕಲ (ಡಿಸೆಬಲ್ಡ್) ಗ್ರುಪ್, ಮಹಿಳಾ ಸಂಘ (Womens Institute) ಗಳಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆ, ಕಥಾರೂಪಕಗಳನ್ನು (story telling) ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದಾಗಿದೆ. ಯು.ಕೆ.ದ ಯಾರ್ಕ್ ಶೈರಿನಲ್ಲಿ 1975 ರಿಂದಲೂ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಕುಂದಾಪುರದ ಮೂಲದವರಾದ ಶಾಂತಾ ರಾವ್ ಅವರು ಯು ಕೆ ಕನ್ನಡ ಬಳಗದ ಆಜೀವ ಸದಸ್ಯೆ ಸಹ. ಭರತ ನಾಟ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತರಾದ ಶಾಂತಾ ಅವರಿಗೆ ಅ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಡಿದು ಮಣ್ಣಾಗಿ ’ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿ’ ಹೋದ ಅಜ್ಞಾತ ಯೋಧರಿಗೆ ತಮ್ಮಿಂದ ಒಂದು ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿಯಾದರೂ ಸಲ್ಲಬೇಕು ಎಂದು ಪಣ ತೊಟ್ಟು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಕಾರ್ಯಪ್ರವೃತ್ತರಾದರು. ಅದರ ಫಲವೇ ಈ ”Unknown becomes Known” ಎನ್ನುವ ನಾಟ್ಯ ರೂಪಕ.

ಪ್ರಥಮ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಅಜ್ಞಾತ ಭಾರತೀಯ ಯೋಧರು

ತಾಯಿನಾಡಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರೆ ಆ ವೀರರನ್ನು ದೇಶ ನೆನೆದೀತು. ಜನ ಕೊಂಡಾಡಲೂ ಬಹುದು, ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಮರರನ್ನಾಗಿಯೂ ಮಾಡ ಬಹುದು. ಆಂಗ್ಲ ಕವಿ ರೂಪರ್ಟ್ ಬ್ರುಕ್ಕನಂತೆ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗ ಬಹುದು. (” If I should die, think only this of me: / That there’s some corner of a foreign field / That is forever England.”) ಆದರೆ 1914ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಭರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ತಮ್ಮನ್ನಾಳುವ ದೇಶದ (ಬ್ರಿಟನ್) ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿತು. ಆ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ಅಖಂಡ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಭೂಭಾಗಗಳಿಂದ ಅಂದರೆ ಮುಂದೆ ಹುಟ್ಟಲಿರುವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಬಂಗ್ಲಾ ದೇಶ, ಬರ್ಮಾ, ಭೂತಾನ, ನೇಪಾಲ ಮೂಲದವರಿದ್ದರು. ಅದರಲ್ಲೆಷ್ಟೋ ಜನ ಹಿಂದು, ಮುಸ್ಲಿಂ, ಸಿಖ್ಕರು, ಗುರ್ಖಾ ಸೈನಿಕರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ನಾಯಕರೊಂದಿಗೆ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಮಡಿದರು. ಈ ವಿಷಯವನ್ನು 18 ತಿಂಗಳು ಕಾಲ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ವಾರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಕಾಮನ್ ವೆಲ್ಥ್ ಗ್ರೇವ್ಸ್ ಕಮಿಶನ್ ಸಂದರ್ಶಿಸಿ ಆಳವಾಗಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿದ ಶಾಂತಾ ರಾವ್ ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ 1,105,000 ಭರತೀಯ ಯೋಧರನ್ನು ಅವಸರ ಅವಸರವಾಗಿ ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ರವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಹಠಾತ್ತನೆ ಜರ್ಮನಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ ಘೋಷಿಸಿದಾಗ ಇಂಗ್ಲಂಡಿನ ಪಡೆ ರಣಸಿದ್ಧವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಯೋಧರು ಧರಿಸಿದ್ದ ಸಮವಸ್ತ್ರ ಸಹ ತಾವು ಸೆಣಸಾಡಲಿರುವ ಯೂರೋಪಿನ ರಣರಂಗಕ್ಕಾಗಲಿ

ಹವಾಮಾನಕ್ಕಾಗಲಿ ತಕ್ಕದ್ದಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಬೆಲ್ಜಿಯಂ, ಮೆಸಪಟೋಮಿಯಾ, ಇಜಿಪ್ಟ್, ಗೆಲಿಪೋಲಿ, ಪ್ಯಾಲಸ್ಟೈನ್ ಮತ್ತು ಸೈನಾಯ್ ಇಂಥ ಪ್ರತಿಕೂಲ ವಾತಾವರಣದ ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಂದಿಳಿದರು. ಇದನ್ನು ಮರೆಮಾಚುವಂತೆಯೋ ಏನೋ ಲಂಡನ್ನಿನ ಟೈಮ್ಸ್ ಪತ್ರಿಕೆ ಇದನ್ನು ಹೀಗೆ ಸಾರಿ ಹೇಳಿತು: “The Indian Empire has overwhelmed the British Nation by the completeness and unanimity of its enthusiastic aid.” ಆದರೆ ದಾರುಣ ಸತ್ಯಾಂಶವೆಂದರೆ ಇವರಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಜನ – 74,000 ರಷ್ಟು- ಅಲ್ಲೇ ಮಡಿದು ಹುತಾತ್ಮರಾದರು. ಅದೆಷ್ಟೋ ಜನ ಭಾರತದ ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಬಂದವರು. ಕೆಲವರಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಓದು ಬರಹ ಸಹ ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಕಾಗದ ಬರೆಸಲೂ ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಸಹಾಯ ಬೇಕಿತ್ತು. ಕೆಲವರು ತಲೆತಲಾಂತರಗಳಿಂದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ’ಕಂಪನಿ’ಯ ಊಳಿಗದಲ್ಲಿದ್ದವರು. ಹಟಾತ್ತನೆ ಬೆಲ್ಜಿಯಂದಲ್ಲಿ ಏರಿ ಬಂದ ಜರ್ಮನ್ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ”ಪಶ್ಚಿಮ ರಂಗ’ (Western Front) ದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸಿದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದ ಮಿಲಿಟರಿಗೆ ಆಘಾತ ಕಾದಿತ್ತು. ”ಸುರಿಯುವ ಮನ್ಸೂನ್ ಜಡಿಮಳೆಯಂತೆ ಗುಂಡಿನ ಸುರಿಮಳೆ!” ಅದಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗಿ ”ರಣರಂಗದ ತುಂಬ ಬಿದ್ದ ಹೆಣಗಳ ರಾಶಿ ಕಟಾವು ಕಾಲದ ತೆನೆಗಳಂತೆ” ಎಂದು ಒಬ್ಬ ಯೋಧನ ಪತ್ರದಲ್ಲಿಯ ಭಯಭೀತ ಉಲ್ಲೇಖ!’ ಪ್ರಥಮ ಇಪ್ರೆಸ್ (Ypres) ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ತಾನು ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದರೂ ಅಪ್ರತಿಮ ಧೈರ್ಯ ತೋರಿದ (ಆಮೇಲೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಪಂಜಾಬ ಪ್ರಾಂತದ ಸಿಪಾಯಿ ) ಖುದಾದದ್ ಖಾನನಿಗೆ ಏಶಿಯಾದ ಪ್ರಥಮ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಕ್ರಾಸ್ ಮೆಡಲ್ ಕೊಡಲಾಯಿತು. ಅವನಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೂ ಹತ್ತು ಜನರಿಗೆ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಕ್ರಾಸ್ ದೊರಕಿದೆ. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಗಾಯಗೊಂಡ 12,000 ಯೋಧರನ್ನು ಇಂಗ್ಲಂಡಿನ ದಕ್ಷಿಣ

ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿಯ ಬ್ರೈಟನ್ ದಲ್ಲಿ ಶುಶ್ರೂಷೆಗಾಗಿ ತರಲಾಯಿತು. ಕೆಲವರು ಮರಣಾಂತಿಕ ಗಾಯಗಳಿಂದಲೋ ಬೇರೆ ಬೇನೆಯಿಂದಲೋ ಅಸು ನೀಗಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ 53 ಭಾರತೀಯರು. ಅವರಿಗಾಗಿ ’ಛತ್ರಿ’ ಎಂಬ ಸ್ಮಾರಕ ಇಂಗ್ಲಂಡಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಕರಾವಳಿ ಪಟ್ಟಣ ಬ್ರೈಟನ್ನಿನಲ್ಲಿದೆ.

ನಾ ಕಂಡ ಪಾಶೆಂಡೇಲ್ ಮತ್ತು ”ವೈಪರ್ಸ್” (Ypres ಇಪ್ರೆಸ್):

ಫ್ಲಾಂಡರ್ಸ ಬಯಲಲ್ಲಿ

‘ಪಾಪ್ಪಿ’ಗಳು ನಲಿದಾಡುತ್ತಿವೆ

ಪಾಶೆಂಡೇಲ್ ದ ಹುದುಲಿನಲಿ

ನಿಷ್ಪಾಪಿಗಳ ಬಲಿಯಾಗುತ್ತಿದೆ!

ನಾನು ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೆಲ್ಜಿಯಮ್ ದೇಶದ ನೈರುತ್ಯ ಭಾಗದ ಫ್ಲಾಂಡರ್ಸ್ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಚಾರ ಮಾಡಿ ಬಂದೆ. ಕೆನೇಡಿಯನ್ ಡಾಕ್ಟರ್ ಮೆಕ್ಕ್ರೇ ಬರೆದ “In Flanders Fields poppies blow” ಕವನ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದದ್ದು. ಆತನ ಎರಡನೆಯ ಇಪ್ರೆಸ್ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಮಡಿದ ತನ್ನ ಮಿತ್ರನ ನೆನಪಿಗೆ ಬರೆದ ಕವನ ಅದು. ಫ್ಲಾಂಡರ್ಸ್ದಲ್ಲಿಯ ಪಾಶೆಂಡೇಲ್ ರಣರಂಗವನ್ನು, ಮತ್ತು ಅದರ ಹತ್ತಿರದ ಮ್ಯೂಜಿಯಂನಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ (ಕಂದಕ) ಟ್ರೆಂಚ್ ’ಜೀವನ’ವನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡಾಗ ಹೊಟ್ಟೆ ತೊಳೆಸುವಂತಾಯಿತು. ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಮೆನಿನ್ ಗೇಟ್ ಎಂಬ ಹುತಾತ್ಮರ ಸ್ಮಾರಕವಿದೆ. ಅದು ದೆಹಲಿಯ ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್ ನೆನಪಿಗೆ ತರುತ್ತದೆ. ಅದರ ಗೋಡೆಯ ಮೇಲೆ 54,000 ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಮಳಿ ಬಿದ್ದಾಗ ಯುದ್ಧ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಸೊಂಟದವರೆಗೆ ಕೆಸರು! ಎಷ್ಟೋ ಜನರ ಮೃತ ದೇಹದ ಕುರುಹು ಸಹ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಸಿಕ್ಕವರನ್ನು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯ ಅತಿ ಶಿಸ್ತಿನಿಂದ ಕಾಯ್ದಿರುವ ಟೈನ್ ಕಾಟ್ ಅಥವಾ ಬಟ್ಸ್ ಸಿಮೆಟರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣುಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕುರುಹು ಸಿಗದವರಿಗ್ಗೆ ಗೋರಿಗಳಿಲ್ಲ. ಮೃತರ ಯಾದಿಯಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋ ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದ ಹುತಾತ್ಮರ

ಹೆಸರು ಹಾಗೂ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು (ಸುಬೇದಾರ್, ನಾಯಿಕ್, ಹವಾಲ್ದಾರ್ ಇತ್ಯಾದಿ) ಗುರುತಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಇನ್ನೆಷ್ಟೋ — ನೂರಾರಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ಸಿಪಾಹಿಗಳ ಹೆಸರು, ಗುರುತು ಪತ್ರ ಯಾವುದೂ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಇವರನ್ನ ಈಗಲಾದರೂ ನೆನೆಯ ಬೇಕಲ್ಲ. ಇವರನ್ನು “ಗತಿಸಿ ಹೋದ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಎಂಪಾಯರ್” ಅಲಕ್ಷಿಸಿತು; ಅವರು ಹುಟ್ಟಿದ ಜನ್ಮಭೂಮಿ ಸಹ ಅವರನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಮಾರಕ ಕಟ್ಟಲಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಜನತೆಗೆ ಅವರ ಮೇಲೆ ಕೋಪವೋ, ಉದಾಸೀನತೆಯೋ – ಇವರು ನಮ್ಮನ್ನು ಆಳಿದವರ ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು ಎಂದು! ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ನಿಮಗೇ ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ ಕೊಡುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಕೊಟ್ಟ ಮಾತನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ವಸಹಾತುಶಾಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಆಗಿನ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಧುರೀಣರಿಗೆ ಅಸಮಾಧಾನ. ಇವೆಲ್ಲರ ಮಧ್ಯೆ ಈ ಯೋಧರು ನಿಜವಾಗಿಯೂ Unknown ಆಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಇವರಿಗಾಗಿ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಭಾರತ ಸರಕಾರದ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡಿದರೂ. (Budget 2014) ಆ ಕಾರ್ಯ ಇನ್ನೂ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇಂಗ್ಲಂಡಿನ ಮಧ್ಯದ ಸ್ಟ್ರಾಫ಼್ಫ಼ರ್ಡ್ ಶೈರ್ ದ ಅಲ್ರೆವಾಸ್ ದಲ್ಲಿ ಮಡಿದ ಯೋಧರೆಗೆ ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಸ್ತ್ಯುತ್ಯ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡುತ್ತುರುವ ಸಂಘಗಳಿಗಾಗಿ The National Memorial Arboretum ಎಂಬ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕವಿದೆ.

ಅದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಸಿಖ್ಕ ಸೈನಿಕನ

ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕೆಲವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಥಮ ಮಹಾ ಯುದ್ಧದ ಎಲ್ಲ ಹುತಾತ್ಮರ ಪರವಾಗಿ ಒಂದು ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿದ ಭಾರತದ ಮೂಲದ ಪಂಜಾಬಿಗಳ ಕೊಡುಗೆ.

ಮಾಗಡಿ ದಾಸಪ್ಪ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರ್ ಲಾನ್ಸರ್ ಸ್

ಈ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದವರು ಯಾರಾದರೂ ಭಾಗ ವಹಿಸಿದ್ದರೆ ಖಚಿತವಾದ ದಾಖಲೆ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇದೇ ನಮ್ಮ ಅನಿವಾಸಿ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಪಾಲುಗೊಂಡು ಇಜಿಪ್ಟ್ ದಲ್ಲಿ ಗಾಯಗೊಂಡು ನಿವೃತ್ತನಾದ ಕನ್ನಡಿಗ ದಾಸಪ್ಪನ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಆದರೆ ದುಃಖಾಂತದ ಕಥೆಯನ್ನು ರಾಜಾರಾಂ ಕಾವಳೆಯವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.( https://wp.me/p4jn5J-uB). 1918ರಲ್ಲಿ ಮೈಸುರು ಲಾನ್ಸರ್ ಸ್ ಪಡೆಯ ಯೋಧರು ಭಾರತದ ಜೋಧಪುರ್ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಶ್ವಪಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಇಸ್ರೇಲಿನ ಹೈಫಾ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಓಟ್ಟೊಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಧಿಪತ್ಯದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರ ದಾಖಲೆಯಿದೆ. ಮರಳಿ ಬಂದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಆಗ ಮಹಾರಾಜರಾಗಿದ್ದ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರು ವಿಜೃಂಭಣೆಯ ಸ್ವಾಗತವನ್ನೇರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರಂತೆ.

ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಶಾಂತಾ ರಾವ್ ಅವರ “Unknown becomes Known” ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಜನತೆಗೆ ಈ ವೀರರ ಕಥೆ ಹೇಳುವದರಲ್ಲಿ ಸಫಲವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಇವರದು ಸಣ್ಣ ಸಂಸ್ಥೆ (www.annapurnadance.com). ತಮ್ಮ ನೃತ್ಯ ರೂಪಕವನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಇರದಿದ್ದರೂ ಅವರ ಆಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹಕ್ಕೆ ಎಣೆಯಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಕನಸಿನ ಕೂಸಿನ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುವಾಗ ಅವರು ಭಾವನಾಪರವಶರಾಗುತ್ತಾರೆ. ”ನೋಡಿ, ನನ್ನ ಹಿರಿಯರು ತೀರಿ ಹೋದಾಗ ತಾಯಿನಾಡಿಗೆ ಹೋಗುವ ಅವಕಾಶವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಯಾರೂ ಇವರ ತುತ್ತೂರಿ ಊದದ ಈ ಅಜ್ಞಾತ, ಅನಾಥ ಯೋಧರ ಶ್ರಾದ್ಧವೆನ್ನುವಂತೆ ಈ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದರಿಂದ ನನಗೆ ಒಂದು ಅನೂಹ್ಯವಾದ ಸಮಾಧಾನ ಸಿಕ್ಕಿದೆ,”

ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ ಅವರು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇದೇ ಸಂಗತಿ ಅವರ ಜೀವಿತದ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವನ್ನೂ ಆವರಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದೆ. ತಮ್ಮ ನೃತ್ಯ ನಾಟಕ-ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಯಾರ್ಕ್ ಶೈರಿನ ಹತ್ತಾರು ಶಾಲೆ, ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಯ್ದು ಎಳೆಯರಿಂದ ಹಿರಿಯರ ವರೆಗೆ, ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದವರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಬ್ರಿಟಿಷ್-ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಈ ಅಜ್ಞಾತರ ವೀರಗಾಥೆಯನ್ನು ಪಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸಭಿಕರನ್ನು ಮಂತ್ರಮೂಕರನ್ನಾಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕುಂದಾಪುರದ ಶಾಂತಾ ಅವರೊಡನೆ ಮಾತಾಡಿದಾಗೆಲ್ಲ”ಹಂದೇರ ಮಾಣಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಂತ್ರ”,ಎನ್ನುವಂತೆ! ಅದಲ್ಲದೆ 2018ಕ್ಕಾಗಿ ತಾವು ಯೋಜಿಸಿರುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅದರ ಹರಹು ಲಂಡನ್ನಿನ ನೆಹರು ಸೆಂಟರ್ ನಿಂದ ಕಾರ್ನ್ ವಾಲ್ ವರೆಗೆ, ಪಶ್ಚಿಮ ಯಾರ್ಕ್ ಶೈರಿನಿಂದ ನಾರ್ಥ್ ಯಾರ್ಕ್ ಶೈರಿನ ಸ್ಕಾರ್ ಬರಾ ವರೆಗೆ ಇದೆ. ಈ ವರ್ಷ (2018) ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು “Soldiers of the Empire” ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ನಿಮಗೆ ಅನುಕೂಲವಾದರೆ ಕೆಳಗಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ನಿಮ್ಮದೂ ಒಂದು ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿ ಅರ್ಪಿಸ ಬಹುದೆ?

ಶ್ರೀವತ್ಸ ದೇಸಾಯಿ, ಡೋಂಕಾಸ್ಟರ್, ಯು ಕೆ.

(Conflict of interests: None)

”Soldiers of the Empire” show

1) 10 March, 2018 5 30 PM Huddersfield University, St Paul’s hall

https//www.huddlitfest.org.uk/event

2) 28 April, 2018 7 30 PM Scarboro: Stephen Jones Theatre,, Westborough, Scarborough YO11 1JW

 3) 12 May, 2018 (Time TBC) Holmfirth Festival of Folk  https://www.holmfirthfrstivalpffolk.co.uk/

 4) 2nd July, 2018 6 30PM The Nehru Centre,

                                                                The High Commission of India, 8 South Audley Street  London W1K 1HE